Unglingar er sá hópur sem eyðir mestum tíma á dag í tölvunni. Hluti af þeim tíma fer að einhverju leyti í lærdóm, að skrifa ritgerðir, vinna í Office-forritum eða skoða skráningar- og samskiptakerfið Mentor. Hins vegar fer aðeins lítið hlutfall af þeim tíma sem unglingar eyða í tölvunni í fyrrgreinda þætti. Mætti túlka það svo að unglingar eða stór hluti af þeim séu háðir tölvunni af einhverjum ástæðum og finni þörf eða löngun til að fara í tölvuna á nánast hverjum degi?

En hver er ástæðan? Mikil afþreying er í boði og flestir unglingar finna sér eitthvað áhugavert að gera í tölvunni. En þá er vert að spyrja, hefur þessi fíkn eða löngun unglinga í tölvuna einhverjar afleiðingar? Er þeim hollt að eyða svo miklum tíma í tölvunni eða verður þeim meint af? Getur verið að of mikil tölvunotkun valdi vanrækslu á líkama eða sál?

Markmið rannsóknarinnar var að kanna tölvufíkn á meðal unglinga og áhrif mikillar tölvunotkunar á heilbrigði unglinga og námsárangur. Þá voru rannsökuð áhrif tölvunnar á svefnvenjur unglinga ásamt áhrifum tölvunotkunar á námsárangur. Við veltum fyrir okkur eftirfarandi spurningum:

• Eru unglingar á Íslandi haldnir tölvufíkn?
• Hvaða áhrif hefur of mikil tölvunotkun á heilbrigði og námsárangur unglinga?
• Er einhver munur á kynjum að þessu leyti?

Rannsóknargagna var aflað með megindlegum rannsóknaraðferðum en spurningalisti var lagður fyrir 119 unglinga á aldrinum 14–16 ára; 60 stráka og 59 stelpur.

Þróun tölvunotkunar á Íslandi hefur verið mjög hröð og hefur þessi öra þróun tölvunotkunar og útbreiðsla tölvunnar á Íslandi valdið byltingu í lífi ungmenna. Rannsóknir hafa sýnt að unglingar sem misnota netið glíma við ýmis geðræn vandamál, svo sem kvíða, þunglyndi eða önnur merki um andlega vanlíðan. Þegar ofnotkun á sér stað getur viðkomandi einstaklingur einangrast og þá dregið úr samskiptahæfni og félagsfærni.

Hina ýmsu líkamlegu kvilla má draga til tölvunotkunar svo sem verki í öxlum og handleggjum sem og bak- og hálsverki og hafa rannóknir sýnt samhliða því sem tölvunotkun unglinga eykst hafa kvartanir unglinga vegna bak- og höfuðverkja aukist.
Sýnt hefur verið framá að rekja megi ofþyngd til aukinnar tölvunotkunar meðal barna og unglinga þar sem dregið hefur úr ýmiss konar afþreyingu sem felur í sér hreyfingu og að tölvunotkun svo og ónægur eða óreglulegur svefn getur haft neikvæð áhrif á námsárangur sem og dregið úr heimanámi.

Með tilkomu háhraðatenginga fór að bera miklu meira en áður á hugtakinu tölvufíkn eða netfíkn og á undanförnum árum hefur verið mikil umræða um mikla tölvu- og netnotkun unglinga. Í rannsókn okkar kom í ljós að flestir unglingar telja sig eyða um 1–3 klst. á dag í tölvunni, eða 56 einstaklingar af þeim 119 þátttakendum sem tóku þátt í könnuninni. Hins vegar telja um 39% unglinga sig eyða meira en 3 klst. á dag í tölvunni sem er að okkar mati varhugavert. Ef unglingar eyða meira en 3 klst. á dag í tölvunotkun þá er hægt að líta svo á að tölvan sé farin að taka tíma frá öðrum áhugamálum, svo sem ýmsum tómstundastörfum, útiveru, íþróttum eða námskeiðum.

Okkur þykir athyglisvert að 16 strákar í könnuninni töldu sig eyða mestum tíma í fjölnotendaleiki, á móti engum stelpum, en því lengur og meira sem leikið er aukast möguleikarnir á að verða betri spilari eða leikmaður. Það hefur auðvitað áhrif á fjölda þeirra stunda sem strákar eyða í leiknum og gæti leitt til þess að einstaklingar sitji við leikinn marga tíma á dag. Það hefur verið sannað að slík ofnotkun gæti haft neikvæð áhrif á margvíslega þætti eins og samband við foreldra, skapsveiflur og sjálfsmynd.

Rannsóknir okkar sýndu að um 45% unglinga telja sig eyða of miklum tíma í tölvunni. Við teljum það gefa til kynna að unglingarnir sjálfir séu meðvitaðir um of mikla tölvunotkun sína. Á móti eru aðeins 12% unglinga, eða 1 af hverjum 10, sem segjast alls ekki eyða of miklum tíma í tölvunni sem að okkar mati er verulega lág tala og í raun sláandi niðurstöður.

Í könnuninni spurðum við þátttakendur hvort þeir fyndu reglulega fyrir þörf eða löngun til að vera í tölvunni og hvort þeim fannst þeir þurfa að fara í tölvuna á hverjum degi. Að okkar mati voru niðurstöður þeirra spurningar verulega merkilegar en um 53% unglinga sögðust mjög oft eða oft finna fyrir reglulegri þörf eða löngun til að fara í tölvuna. Þá sögðust 54% unglinga þurfa að fara í tölvuna á hverjum degi eða alltaf þegar þeir höfðu tækifæri til og 21% sagðist líða betur en aðeins 25% sögðust alls ekki þurfa að fara í tölvuna á hverjum degi sem er aðeins um fjórðungur unglinga. Slíkar niðurstöður gefa til kynna að unglingar séu að einhverju leyti háðir tölvunni og þeim afþreyingarmöguleikum sem hún hefur upp á að bjóða. Þetta þykir okkur slæm þróun sem gæti haft afdrifaríkar afleiðingar fyrir unglingana seinna meir því samkvæmt rannsóknum eru unglingar sem eyða óhóflega miklum tíma í tölvunni einu og hálfu sinni líklegri til að þróa með sér einkenni þunglyndis, vilja síður hitta vini sína, taka síður þátt í reglubundnu fjölskyldulífi og hitta síður foreldra sína, systkini eða aðra ættingja. Þegar unglingar voru spurðir hvort þeir gætu tekið sér vikufrí (sjö daga) frá tölvu sögðust 70% unglinga pottþétt eða líklega geta gert það. Þær niðurstöður eru nokkuð jákvæðar miðað við niðurstöður hér að ofan um allt of mikla þörf unglinga til að vera í tölvunni. En á móti kemur að 30% unglinga telja sig ekki geta verið frá tölvu í eina viku sem er of hátt hlutfall.

Of mikil tölvunotkun getur aukið hættuna á ýmsum líkamlegum eymslum sem rekja má til of mikillar kyrrstöðu og óæskilegrar setstöðu. Niðurstöður könnunarinnar sýndu að rúm 18% unglinga hafi fundið mjög oft eða oft til verkja í skrokknum, til dæmis í öxlum, baki eða hálsi, sem má rekja til tölvunotkunar þeirra. Okkur finnst það vera neikvæðar niðurstöður, þegar litið er á aldur þátttakenda, að nánast 1 af hverjum 5 hafi fundið til slíkra verkja.

Hjá stórum hluta unglinga hefur tölvan áhrif á það hvenær þeir fara að sofa en um 39% unglinga í könnun okkar segja að tölvan hafi mjög oft eða oft haft slík áhrif. Eflaust eru unglingar mikið í tölvunni á kvöldin þegar útivistartíma þeirra er lokið og þeir mega ekki vera lengur úti og vera meðal vina. Unglingar nota þá hinar ýmsu samskiptasíður sem netið hefur upp á að bjóða til að spjalla lengur saman. Hins vegar vilja unglingar síður viðurkenna það að tölvan hafi áhrif á hversu þreyttir þeir eru daginn eftir. Niðurstöður rannsóknar okkar sýna að rúmlega 81% unglinga segja að tölvan hafi sjaldan, mjög sjaldan eða aldrei áhrif á það hvort þeir séu þreyttir daginn eftir. Það er einkar áhugavert að bera þessar niðurstöður saman, það er að tölvan hafi áhrif á það hvenær þau fari að sofa en hún hafi ekki áhrif á það hversu þreytt þau eru daginn eftir. Því getum við enn velt fyrir okkur hvort unglingar vilji ekki viðurkenna slæmu áhrifin sem tölvan geti valdið eða séu einfaldlega ekki meðvitaðir um þau.

Helstu niðurstöður rannsóknarinnar voru þær að stór hluti unglinga eyðir töluverðum tíma í tölvunni, verður að komast í tölvu reglulega og getur ekki verið marga daga í einu frá henni. Það bendir til að hluti unglinga á Íslandi gæti talist með væga tölvufíkn sem getur orðið að alvarlegu vandamáli ef ekkert verður gert í málunum. Þá sýndu niðurstöður að tölvunotkun hefur áhrif á heilbrigði unglinga, það er sumir glíma við líkamleg eymsli, hreyfingarleysi og óreglulegar svefnvenjur. Einnig hefur tölvunotkun, að mati unglinga, dregið úr námsárangri og haft áhrif á það hvort unglingar ljúki heimalærdómi.

Greinilega er mikilvægt að fræða unglinga enn frekar um skaðsemi tölvunnar og þau neikvæðu áhrif sem of mikil tölvunotkun getur valdið. Niðurstöður rannsóknar okkar voru eins og við höfðum búist við en engu að síður er það nokkuð athyglisvert og í raun slæmt að sjá hversu hátt hlutfall þátttakenda taldi tölvunotkun hafa áhrif á bæði heilbrigði og námsárangur sinn.

Höfundar: Björgvin Sigurbjörnsson og Reynir Hólm Gunnarsson, grunnskólakennarar

Skoðað: 9718 sinnum