EDIH - European Digital Innovation Hub sem við kjósum að nefna Miðstöð stafrænnar nýsköpunar á Íslandi hóf starfsemi þann 1. september árið 2022 Það er við hæfi að fara aðeins yfir starfsemina og fagna þeim árangri sem náðst hefur, ásamt að skyggnast inn í framtíðina.

EDIH ER SAMSTARF LYKILAÐILA Í GERVIGREIND OG TÖLVUÖRYGGI Á ÍSLANDI
Auðna tæknitorg, Háskóli Íslands, Háskólinn í Reykjavík, Rannís, Origo og Syndis standa að verkefninu sem er fjármagnað til hálfs af Evrópusambandinu. EDIH á Íslandi er þannig hluti af þéttriðnu neti samsvarandi miðstöðva um alla álfuna.

Tilgangur miðstöðvarinnar er að vinna að framgangi og upplýsingu um gervigreind. Á upphafsdögum miðstöðvarinnar var talsverð áhersla lögð á tölvuöryggi. Sömuleiðis eru áherslur settar á ofurtölvur og nýtingu þeirra, enda órjúfanlegur og ómissandi hluti af nýtingu gervigreindar.

Þeir sem standa að miðstöðinni eru í fremstu röð á Íslandi á sviði gervigreindar, tölvuöryggis og ofurtölva. Því til viðbótar er mikil þekking á tækniyfirfærslu, fjármögnunarmöguleikum og almennri upplýsingatækni í hópnum. Þessir aðilar eru því afskaplega vel til þess fallnir að miðla af faglegri þekkingu sinni og um leið að aðstoða þau fyrirtæki og stofnanir sem til okkar leita á þessum sviðum.

ÞRÓIÐ OG PRÓFIÐ, MENNTUN, TENGSLAMYNDUN OG FJÁRMÖGNUN
Starfseminni er gróft skipt í þessa fjóra þætti, þar sem Þróið og prófið snýst um að aðstoða fyrirtæki og stofnanir við nýtingu gervigreindar með því að gefa þeim aðgang að þekkingu og reikniafli. Menntun snýst um að auka menntunarstig þjóðarinnar (já veit, smá metnaður…) á sviði gervigreindar og tölvuöryggis, allt frá almenningi til nemenda á mastersstigi í háskólum landsins. Tengslamyndun felst í að tengja saman þá sem eru að vinna á þessum sviðum á Íslandi innbyrðis annars vegar og innan Evrópu hins vegar. Fjármögnunarhlutinn er unninn að mestu í samstarfi við Rannís þar sem bent er á styrkjamöguleika, jafnt í Evrópu sem og innanlands.

ÍSLAND Í TOPP 10 Í EVRÓPU, EFTIR AÐ HAFA ÁRIÐ 2022 VERIÐ Í SÆTI 58 Á ALÞJÓÐLEGUM LISTA UM STÖÐU TÖLVUÖRYGGIS (GLOBAL CYBERSECURITY INDEX¹)
Eitt af fyrstu verkefnum miðstöðvarinnar var að koma af stað mastersnámi í tölvuöryggi, sem fram að því var ekki til í landinu. Þessi aðgerð var hluti af framkvæmdaráætlun stjórnvalda undir Netöryggisstefnu landsins. Það ásamt fleiri þáttum eins og skorti á rannsóknum á þessu sviði stuðlaði að óásættanlegri stöðu landsins á téðum lista (Global Cybersecurity Index) árið 2022. Ákveðið var að bjóða upp á mastersgráðuna í samstarfi stóru háskólanna, HÍ og HR. Það tókst á undraverðum tíma þökk sé einbeittum vilja háskólanna beggja og myndarlegs styrks sem fékkst úr Samstarfssjóði Háskólanna árið 2023. Nú er því hægt að stunda nám á mastersstigi í tölvuöryggi á Íslandi! Við skrif þessa greinarkorns var nýr uppfærður listi birtur, þar sem fram kemur að Ísland er komið í fyrirmyndaflokk í tölvuöryggi! Landið tók stökk úr 58. sæti í það 23. á heimsvísu og er komið í topp 10 í Evrópu efir að hafa setið í 31. sæti árið 2022. Glæsilegur árangur eftir samstillt átak EDIH-IS, háskóla og iðnaðar og vísindaráðuneytisins².

Dregið hefur úr áherslum miðstöðvarinnar á tölvuöryggi við tilkomu Eyvarar (NCC-IS, National Coordination Center for cybersecurity in Iceland) sem sett var á laggirnar 1. október árið 2023.

Eyvör er samstarfsvettvangur á sviði tölvuöryggis á Íslandi og mun þjóna sem vettvangur hagaðila á sviðinu til að forgangsraða verkefnum og vera stjórnvöldum til ráðgjafar í málaflokknum. Sömuleiðis er Eyvör í tengslum við önnur NCC í álfunni. EDIH var að sjálfsögðu einn af samstarfsaðilum háskóla, iðnaðar og nýsköpunarráðuneytisins við stofnun Eyvarar.

FJÁRMÖGNUN VIÐSKIPTAVINA EDIH HEFUR GENGIÐ FRAMAR VONUM
Án þess að eiga af því allan heiður þá hefur verkefnum sem EDIH hefur komið að gengið afskaplega vel að fjármagna sig í kjölfar samstarfsins. Okkur telst til að allt að 28 milljón evrur hafi ratað til samstarfsaðila EDIH á þessum tveimur árum, ýmist í formi styrkja eða hlutafjárframlaga. Nýjasta dæmið er Treble sem var að fá 11 milljón evra hlutafjár fjármögnun á dögunum.

Treble hefur notið þjónustu Háskóla Íslands og IHPC (Icelandic High Performance Computer Center) undir hatti Þróið og prófið hluta starfseminnar.

EITT ÁR EFTIR AF STARFSTÍMANUM EN VON UM FJÖGUR ÁR Í VIÐBÓT
Á þessum tímamótum hefst vinna við að sækja um áframhaldandi fjármögnun frá Evrópusambandinu og tryggja þannig fjögur ár til viðbótar, eða til 2029. Vinna við að móta áherslur miðstöðvarinnar í framhaldinu mun hefjast í haust og halda áfram fram á næsta ár.

INNLEND FJÁRMÖGNUN ÞARF AÐ VERA TRYGGÐ
Fjármagnið sem kom frá Evrópusambandinu við stofnun EDIH var um 300 miljónir sem, skv. áætlunum verkefnisins, stóð undir 50% kostnaðar. Til að sá styrkur fengist þurftu samstarfsaðilar verkefnisins að tryggja mótframlag, annars vegar með því að koma með annað eins á móti t.d. með vinnuframlagi og hins vegar með því að sækja fjármagn annars staðar frá. Frómt frá sagt þá eru möguleikar til fjáröflunar mjög takmarkaðir þar sem reglur Evrópusambandsins um þátttöku þriðja aðila í svona verkefnum eru mjög strangar. Í raun eru það bara opinberir aðilar sem geta lagt fram mótframlagið.

TREGLEGA HEFUR GENGIÐ AÐ FÁ SKILNING Á ÞVÍ HJÁ HINU OPINBERA HINGAÐ TIL
Til að tryggja áframhaldandi starfsemi og innstreymi um 400 milljón króna til viðbótar (að því gefnu að fjárframlag Evrópusambandsins sé hlutfallslega það sama fyrir næstu fjögur ár og var fyrir fyrstu þrjú árin) inn í nýsköpun á sviði gervigreindar á Íslandi þurfa stjórnvöld að tryggja mótframlagið.

Það er varla ástæða til að efast um vilja stjórnvalda til þess í ljósi árangurs fram að þessu.

Höfundur: Sverrir Geirdal, forstöðumaður EDIH á Íslandi og viðskiptaþróunarstjóri Auðnu Tæknitorgs

¹ Global Cybersecurity Index 2020 – published 2022
² Stjórnarráðið | Ísland komið í hóp bestu ríkja heims í netöryggismálum (stjornarradid.is)