Á undanförnum árum hefur opinn hugbúnaður (e. open source software) vaxið rosalega. Það sem að fór úr því að vera alls konar einstaklingar að nördast saman og búa til hugbúnað er orðið að einna mest notuðu vörum í þróun á hugbúnaði í dag. Stór fyrirtæki eins og Meta, Google, IBM (Timonera, 2024) og svo mætti lengi telja, nota sér bæði opinn hugbúnað og þróa hann líka.

Ísland á möguleika á að verða leiðandi í heilbrigðistækni þar sem nýsköpun og siðferðileg ábyrgð fara saman. Sprotafyrirtækið Prescriby sýnir hvernig tækni og gagnadrifin nálgun geta hjálpað til við að stemma stigu við misnotkun ávanabindandi lyfja og stuðlað að öruggari meðferð sjúklinga.

Nýsköpun og sprotastarfsemi er afar samofin sögu Háskólans í Reykjavík og í stefnu skólans sagði árið 2022: „Háskólinn í Reykjavík er driffjöður nýsköpunar í gegnum hagnýtingu rannsókna og þjálfun fyrir alla nemendur“. Í dag er skólinn með sérstaka sprotastefnu sem hægt er að skoða á heimasíðu skólans.

Hvers vegna hefur Ísland forskot? Gervigreindin er orðinn hluti af daglegu lífi lang flestra en hún krefst sífellt meiri raforku og gagnaver hennar þarfnast kælingu. Það sem flestir vita ekki er að hún keyrir upp kostnað og kolefnisspor fyrirtækja en þrýstingur á þessi sömu fyrirtæki til að halda niðri rekstrarkostnaði og draga úr umhverfisáhrifum er gríðarlegur, sérstaklega þeirri losun sem tengist rafmagnsnotkun þeirra (oft kallað scope 2 í sjálfbærniskýrslum).

Gervigreind getur oft og tíðum verið gagnleg en er það svo þegar kemur að því að ræða og veita ráðgjöf við tilfinningum og hugsunum fólks? Með auknum vinsældum gervigreindarforrita, eins og t.d. ChatGPT, auk hækkandi kostnaðar við sálfræðiþjónustu hefur aðsókn í notkun gervigreindar sem staðgengils ráðgjafa og sálfræðings aukist, stundum með slæmum afleiðingum (Hall, 2025).

Á síðustu árum hefur þróun gervigreindar (AI – artificial intelligence) haft margskonar áhrif á samfélög um allan heim. Áhrifin eru víðtæk og ná til margra ef ekki allra sviða lífsins s.s. atvinnumarkaðar, menntunar, heilbrigðisþjónustu, laga og siðfræði, ásamt daglegu lífi einstaklinga. Sérstaklega hefur sjálfvirknivæðing með aðstoð gervigreindar haft mikil áhrif nú þegar og mun hafa í nánustu framtíð.

Við rætur Nauthólsvíkur liggur frumkvöðlasetrið Seres. Þetta frumkvöðla- setur er afrakstur samstarfs milli skrifstofu rektors HR og Sprota, nýsköpunar- og frumkvöðlanefndar háskólans. Á þessum stað, þar sem náttúrufegurð og nýsköpun mætast, fá frumkvöðlar að njóta einstaks umhverfis sem hvetur þá til dáða.

Örugg dulritun gagna og samskipta er grunnstoð trausts í stafrænum heimi, verndun upplýsinga og netöryggis í viðskiptum. Í ljósi þróunar skammtatölva og skammtafræðilegra reiknirita, hafa vaknað áhyggjur um framtíð hefðbundinna dulritunarkerfa, þar sem skammtatölvur gætu ógnað núverandi dulritunaralgrímum.

Að starfa í nýsköpun er skemmtileg og krefjandi blanda af því að þróa lausnir sem mæta þörfum nútímans en á sama tíma spá fyrir um framtíðarþarfir.

Fyrir nokkrum árum kom til starfa hjá Mannauðslausnum Advania hópur sem vildi setja fókusinn á að greina hvaða verkefni mannauðslausnir framtíðarinnar þyrftu að leysa. Ljóst var að fyrsta skrefið væri að heyra í núverandi notendum og þverfaglegur hópur fór í hugmyndavinnu út frá Design Thinking í tveimur vinnustofum, annars vegar með stjórnendum og hins vegar mannauðsfólki úr hópi viðskiptavina. Markmiðið með vinnustofunum var að greina þeirra þarfir til mannauðslausna framtíðarinnar út frá nýjum áherslum á vinnustöðum og kom þar fram mikil þörf fyrir betra aðgengi starfsfólks og stjórnenda að upplýsingum til að styðja við árangur og ánægju.

Vandi íslenskunnar á tímum gervigreindar
Stutt er síðan ákveðin ögurstund rann upp í sögu tungumálsins okkar, íslenskunnar. Sú ögurstund tengist tilkomu gervigreindar, sem hefur á síðustu árum þróast í veldisvexti og mun hafa síaukin áhrif á daglegt líf okkar, atvinnu og stjórnsýslu. En munum við geta nýtt hana á íslensku, fremur en ensku? Þar er efinn, og að svo verði er engan veginn sjálfsagt.