Velsæld í vinnu
Á síðustu árum hefur vellíðan starfsfólks og sálrænt öryggi vakið sífellt meiri athygli meðal þeirra sem vilja ná árangri í vöruþróun. Þessi mál snerta ekki bara einstaklinga eða samskipti innan teyma, heldur varða alla þætti vöruþróunar, frá sköpunargleði að virðissköpun. Jákvæð sálfræði er vísindaleg nálgun við rannsóknir á hugsunum, tilfinningum og hegðun okkar með það fyrir augum að greina og hagnýta þá þekkingu til þess að auka mannlega vellíðan og farsæld. Hagnýting jákvæðrar sálfræði hefur m.a. leitt af sér jákvæð inngrip sem beita má til að auka vellíðan einstaklinga og hópa. Eitt slíkt inngrip er „starfssmíði“ (e. job crafting), en slíkt inngrip felur í sér að einstaklingur finnur tækifæri til að sníða starf sitt í þá átt sem eykur starfsánægju, helgun í starfi og afköst.

Jákvæð sálfræði
Jákvæð sálfræði er ungt fag með langa sögu (Peterson, C. 2006) sem hefur síðasta aldarfjórðunginn eða svo vaxið ásmegin. Upphafsfólk í faginu taldi að rannsóknir og hagnýting sálfræðinnar hefðu sinnt sálrænum kvillum og veikindum nærri eingöngu og litið fram hjá mannlegum styrkleikum, seiglu og því sem þarf til að lifa hinu innihaldsríka og góða lífi. Upphafsfólk fagsins hafði einnig áhuga á því að kanna hvað veldur snilligáfu og hvað veldur því að einstaklingar sem upplifa mikið mótlæti ná sumir hverjir að blómstra og vaxa en aðrir fölna og upplifa vanlíðan og vansæld. Með rannsóknum á þessu sviði má leggja fyrir og mæla áhrif inngripa með það fyrir augum að bæta líf allra einstaklinga, ekki eingöngu þeirra einstaklinga sem glíma við sálfræðilega kvilla.

Jákvæð inngrip
Jákvæð inngrip eru ein leið til að hagnýta þá þekkingu sem rannsóknir á viðfangsefnum jákvæðrar sálfræði hafa skapað. Jákvæð inngrip eru gagnreynd verkfæri, æfingar eða verkefni sem eru hugsuð fyrir einstaklinga og hópa til að auka velsæld. Mörg af þeim jákvæðu inngripum sem hafa verið rannsökuð eru í raun einnig meðferðarúrræði en einungis er talað um jákvæð inngrip ef ætlunin er að bæta eða auka við eitthvað á jákvæðan hátt svo sem hugarástand, líðan eða hegðun. Slík jákvæð inngrip stuðla að aukinni velsæld einstaklinganna. Dæmi um jákvæð inngrip eru þakk- lætisæfingar og þrír góðir hlutir, þar sem fólki er falið það verkefni að skrifa niður daglega fyrir hvað það eru þakklátt eða þrjá góða hluti sem gerðust yfir daginn og þeirra þátt í þeim. Rannsóknir sýna að þessar einföldu æfingar geta haft jákvæð áhrif á vellíðan til skemmri og lengri tíma.

Starfssmíði
Starfslýsingar í síbreytilegum heimi vöruþróunar nær ekki að halda í við þá þróun sem á sér stað. Vörur, verkefni og teymi breytast hraðar en við náum að halda í við og því er nokkuð algengt að einstaklingar sinni fjölbreyttum hlutverkum sem oft ná út fyrir hefðbundin starfsvið faghópsins sem þau tilheyra. Við erum líka vön ákveðnu frelsi þegar kemur að daglegu starfi, enda erum við ekki almennt ráðin til að gegna aðeins fyrir fram skilgreindu hlutverki í vinnunni, heldur til að takast á við áskoranir og finna oft á tíðum nýjar nálganir sem erfitt er að skilgreina fyrir fram. Starfssmíði gengur út á greiningu á núverandi stöðu og skoðun á tækifærum til breytinga. Í fyrsta lagi, að fólk skoði sín hlutverk og sína ábyrgð og greini hvar það upplifir starfsánægju og hvar það upplifir mótstöðu við ákveðin verk eða verksvið. Næsta skref er að spyrja hvernig hægt sé að auka vægi eða hlutfall þeirra verka sem ýta undir starfsánægju og hvernig sé hægt að draga úr eða minnka hlutfall þeirra verka sem letja og draga úr starfsánægju.

Þrátt fyrir síbreytileika í starfi eru fæst okkar í vinnu þar sem mögulegt er að velja að öllu leyti verkefni eftir okkar áhugasviði; velja aðeins það sem okkur finnst skemmtilegt eða spennandi að gera. En starfssmíði snýst heldur ekki um það að fjarlægja alveg erfið verkefni, heldur um að vekja okkur til umhugsunar um að við höfum oft val og tækifæri sem við getum gripið, til að gera meira af því sem okkur finnst vera spennandi og skemmtilegt - og minna af því sem dregur úr okkur orku eða heldur aftur af okkur. Einblínum á það sem við höfum stjórn eða áhrif á með það fyrir augum að gera starfið okkar að starfinu sem við viljum vera í.

Skipta má starfssmíði í þrenns konar ólíka flokka. Sá fyrsti varðar verkefna- val þar sem einstaklingur leitast eftir því að vinna verkefni sem höfða til viðkomandi út frá styrkleikum, áhugasviði eða vegna ánægju sem hlýst af því að vinna slík verkefni. Verkefnaval getur líka

snúist um að nálgast verkefnin með öðrum hætti, bæta ferla og stytta þann tíma sem óáhugaverðari verkefnin taka, sem dæmi. Annar flokkur starfssmíði snertir samskipti og samvinnu, og leggur það í hendur einstaklinga að smíða sambönd í vinnunni á hátt sem eykur velsæld, kynnast fólki, taka þátt í eða skipuleggja vinnutengda viðburði, leiðbeina og styðja við samstarfsfólk o.s.frv. Jákvæð, uppbyggileg samskipti eru góður grunnur trausts og jákvæð sambönd hafa mikil áhrif á vellíðan fólks. Þriðji flokkurinn snýr að hugarfari og hugsunum. Í honum felst til dæmis að ígrunda hvernig starfið þitt skiptir fyrirtækið, teymið eða samstarfsfólkið máli eða ígrunda jákvæð áhrif starfsins á líf þitt.

Starfssmíði sem jákvætt inngrip
Rannsóknir á starfssmíði sýna að með því að fara í gegnum starfssmíðis- æfingar, t.d. með leiddu samtali eða á eigin vegum, má uppskera margs konar jákvæðan ávinning.

1. Aukin starfshelgun og framleiðni - Starfssmíði getur aukið helgun í starfi sem aftur getur haft jákvæð áhrif á framleiðni og afköst.
2. Aukin starfsánægja og vellíðan - Með því að sníða starf sitt geta einstaklingar náð betri tengingu við tilgang starfs síns sem aftur getur haft jákvæð áhrif á starfsánægju.
3. Bætt teymisvinna og skref í átt að sálrænu öryggi - Starfssmíði getur haft áhrif á hvernig fólk vinnur saman í teymum sem getur stuðlað að bættu vinnuumhverfi og sálrænu öryggi innan teymis.
4. Aukin sköpunargáfa - Starfsfólk sem upplifir sig í nánari tengslum við tilgang starfs síns og upplifir sálrænt öryggi er í umhverfi sem stuðlar að aukinni sköpunargáfu.

Starfssmíði eykur vellíðan í starfi
Allt sem þú veitir athygli vex og dafnar. Starfsfólk í vöruþróun treystir á sköpunargáfu, sálrænt öryggi og vellíðan til að ná sem bestum árangri. Með því að gefa fólki tækifæri til að móta störf sín eða sjá ný tækifæri má auka og styðja við allt þetta og meira.

Höfundur: Skúli Arnlaugsson, hugbúnaðarsérfræðingur og útskriftarnemi í jákvæðri sálfræði við Endurmenntun Háskóla Íslands

Heimildir:

• Berg, Justin M. Dutton, Jane E. Wrzesniewski, Amy. (2013). Job crafting and meaningful work. In B. J. Dik, Z. S. Byrne, & M. F. Steger (Ed.), Purpose and Meaning in the Workplace (pp. 81–104). American Psychological Association.
• Edmondson, A. C., & Lei, Z. (2014). Psychological safety: The history, renaissance, and future of an interpersonal construct. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1(1), 23–43. https://doi. org/10.1146/annurev-orgpsych-031413-091305
• Menachery, T. J. (2018). Employees shaping their own jobs: how to enable job crafting? Human Resource Management International Digest, 26(5), 27–29. https://doi.org/10.1108/hrmid-05-2018-0106
• Peterson, C. (2006). A Primer in Positive Psychology. Oxford University Press. Smith, T. (2021, December 8). It’s time to rethink job descriptions for the digital era. Harvard Business Review. https://hbr.org/2021/12/its-time-to- rethink-job-descriptions-for-the-digital-era
• Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: empirical validation of interventions. The American Psychologist, 60(5), 410–421. https://doi.org/10.1037/0003-066X.60.5.410
• van den Heuvel, M., Demerouti, E., & Peeters, M. C. W. (2015). The job crafting intervention: Effects on job resources, self‐efficacy, and affective well‐being. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 88(3), 511–532. https://doi.org/10.1111/joop.12128
• Vogt, K., Hakanen, J. J., Brauchli, R., Jenny, G. J., & Bauer, G. F. (2016). The consequences of job crafting: a three-wave study. European Journal of Work and Organizational Psychology, 25(3), 353–362. https://doi.org/10.1 080/1359432x.2015.1072170
• Wrzesniewski, A., & Dutton, J. E. (2001). Crafting a job: Revisioning employees as active crafters of their work. Academy of Management Review, 26(2), 179–201. https://doi.org/10.5465/amr.2001.4378011