Jakob Sigurðsson

Hinn 9. júní 2012 lést í Reykjavík Jakob Jóhannes Sigurðsson fyrrum forstöðumaður tölvudeilda Flugleiða og Sláturfélags Suðurlands á 86 aldursári.

Jakob Sigurðsson var meðal frumkvöðla í hagnýtingu tölvutækninnar á Íslandi. Hann fæddist á Skaganum 18. júlí 1926, knattspyrnuáhugamaður alla tíð, þátttakandi í þeirri ágætu íþróttagrein á yngri árum en varð fyrir því óláni að fótbrotna á æfingu með þeim afleiðingum að síðar þurfti af taka af honum annan fótinn eftir að ítrekaðar tilraunir til lækninga hér og erlendis höfðu ekki borið árangur.

Jakob hlaut almenna menntun meðal annars í Flensborgarskóla í Hafnarfirði. Hann stundaði síðan verslunarstörf m.a. hjá HB á Akranesi og skipasmíðastöð Þorgeirs og Ellerts. Á stríðsárunum vann hann mikið í herstöðinni í Hvalfirði og fékk þar ágæta skólun í enskri tungu, sem nýttist vel síðar á lífsleiðinni. Eftir að skýrsluvinnsluvélar komu til sögunnar hér á landi á 6. áratugnum fékk hann fljótt áhuga á þessari nýju tækni og í framhaldinu réðist hann til Sláturfélags Suðurlands á árinu 1964, er ákveðið var að nútímavæða skrifstofuhald félagsins. Var honum falið að sjá um það verkefni.

Á þeim tíma hafði verið tekinn í notkun vélbúnaður af gerðinni Unit record. Þessi vélbúnaður samanstóð af nokkrum vélum sem hver um sig hafði ákveðið hlutverk. Ein vélin gat margfaldað og reiknað t.d. söluskatt og skráð niðurstöðuna í 80 stafa gataspjald, önnur gat samraðað spjöldum og sú þriðja raðað spjöldum í ákveðna röð, en sú stærsta skrifaði á pappír. Forritin voru járnrammar með götum sem vírar voru tengdir í og var þetta var forritið sem vélin vann eftir. Þessar vélar voru teknar í notkun 1964 og gerbreyttu vinnslu á sölureikningum og bókhaldi félagsins. Það var mjög áhugavert fyrir unga menn að koma inn í þennan nýja heim og fá tækifæri að nema af Jakobi allt sem hann kunni enda var hann framúrskarandi góður kennari.

Það var svo um haustið 1967 að fyrsta tölvan kom til Sláturfélagsins. Hún var af gerðinni IBM System 360 með 256 kb í minni. Hér var komin vél sem var notuð fram að því að deildin var sameinuð tölvudeild Loftleiða síðar Flugleiða á seinni stigum. En áður en það varð þá var minni stækkað í 512 kb. ásamt 5,4 MB diskum. Þetta breytti miklu því nú var hægt að geyma upplýsingar á þessum diskum í stað spjalda. Tveir diskar gátu verið í notkun samtímis. Til að geta notað þessa vél urðu menn að læra RPG forritunarmálið undir handleiðslu Jakobs, sem að dómi starfsmanna var afar fljótur að læra sjálfur sem og að tileinka sér hlutina.

Á þessum árum var allur vélbúnaður leigður af IBM og var það nokkuð kostnaðarsamt. Að undirlagi hins ráðdeildarsama Jakobs var farið að taka að sér tölvuvinnslu fyrir önnur fyrirtækii til að hafa tekjur á móti auknum kostnaði. Dæmi um fyrirtæki, sem byrjuðu sína tölvuvinnslu hjá Sláturfélaginu eru Mjólkursamsalan, Eimskip, Verslunarbanki Íslands, Flugfélag Íslands, Hekla, Nói Siríus, G. Ólafsson, SPRON, Erfðafræðistofnun og Búreiknistofa landbúnaðarins.

Jakob var mjög duglegur að fá önnur fyrirtæki í viðskipti og þurfti því að fjölga starfsmönnum og stækka húsnæði. Þegar ákveðið var að sameina tölvudeild Sláturfélagsins tölvudeild Loftleiða þá voru 10 starfsmenn að störfum og 8 af þeim unnu vaktavinnu. Á þeim tíma var unnin umfangsmikil tölvuvinna hjá Sláturfélaginu undir styrkri stjórn Jakobs. Á þessu má sjá að Jakob var mikill brautryðjandi í tölvuvinnslu á Íslandi og er vert að nafni hans sé haldið á lofti fyrir þær sakir.

Haustið 1973 voru tölvudeildir Loftleiða og Sláturfélags Suðurlands endanlega sameinaðar og var þar lagður grunnurinn að tölvudeild Flugleiða, sameinuðu félagi Loftleiða og Flugfélags Íslands, sem tók til starfa snemma árs 1974. Maðurinn á bak við þessar sameiningar var Jakob . Hann sá því snemma fyrir þá þróun í tölvuheiminum, sem síðar varð, að ekki þarf vélbúnaðurinn að vera staðsettur innan veggja hvers fyrirtækis til að góðum árangri verði náð.

Hinn sjálfmenntaði Jakob Sigurðsson fylgdist vel með þróun tölvumála í heiminum. Þekkingu sína notaði hann í starfi sínu ekki síst hjá Flugleiðum. Hann hafði góðan skilning á, að öflugur vélbúnaður var forsenda góðs árangurs. Hins vegar taldi hann að sígandi lukka væri best og varð því þróun í tölvubúnaði félagsins farsæl og án stökkbreytinga. Hann lagði jafnan áherslu á, að ákvarðanir væru kostnaðarlega réttlætanlegar og skiluðu fjárhagslegum árangri.

Eitt af því sem Jakob beitti sér fyrir hjá Flugleiðum var miðlæg skráning upplýsinga. Á þeim tíma var skráning gagna yfir í véllesanlegt form lykilatriði í nær öllum rekstri. Hjá Flugleiðum sáu tugir götunarstúlkna um þennan þátt og skiluðu góðu starfi. En Jakob sá fyrir sér nýjar leiðir, sem voru meir í takt við nútímann, að skráning gagnanna verði til við stofnun þeirra. Þess vegna beitti hann sér fyrir þeirri nýjung að keypt var svonefnt Key to Disk skráningarkerfi af gerðinni CMC 5 frá Englandi. Þetta var í fyrsta skipti sem íslenskt fyrirtæki keypti tölvubúnað frá öðrum en þeim, sem höfðu söluumboð hér á landi. Reyndist þessi ákvörðun farsæl, í takt við nýja tíma og nýttist lengi. Er þetta dæmi um hvernig Jakob fór ótroðnar slóðir í starfi sínu, sem reyndust farsælar.

Jakobi var snemma ljóst, að til þess að eðlileg þróun gæti orðið í tölvuvæðingu verkefna Flugleiða væri nauðsynlegt að koma þar upp gagnagrunnskerfi. Aðeins væri spurning um hvaða kerfi yrði valið. Öllum var ljóst og ekki síst honum, að vanda yrði til þeirrar ákvörðunar, þar sem vinnsla margra komandi ára kæmi til með að byggja á henni. Niðurstaða varð sú að ADABAS gagnagrunnskerfið ásamt forritunarmálinu NATURAL frá Software AG í Þýskalandi varð fyrir valinu. Var leitað eftir samvinnu allra þeirra stofnana og fyrirtækja, sem höfðu viðeigandi vélbúnað að fá þessi hugbúnaðarkerfi til landsins. Ekki var einhugur um þetta ráðslag á sínum tíma. Fór svo að þróun ADABAS staðnaði. Er Jakob varð þess áskynja og endurbætt DB2 gagnagrunnskerfi frá keppinautnum IBM kom á markað beitti Jakob sér fyrir því sem fyrirtækinu var hagkvæmast. Í framhaldinu leysti DB2 ADABAS af hólmi.

Jakob var þannig alltaf maður raunveruleikans og víðsýninnar. Hann var sveigjanlegur en jafnframt staðfastur og trúr sinni sannfæringu. Hann var gagnrýninn en tók jafnan rökum. Hann horfði til framtíðar og sat aldrei fastur í farinu. Þeim hjá IBM þótti hann stundum erfiður en hann var alltaf til í að hlusta. Hann lét aldrei hlut sinn nema góð rök væru fyrir hendi. Hann hugsaði jafnan um kostnað og hagkvæmni og gerði sér grein fyrir því að dýrt gat verið að reisa sér hurðarás um öxl og byggja skýjaborgir. Hagur vinnuveitenda hans var honum ofarlega í huga. Hann var í miklu áliti meðal samstarfsmanna og almennt í tölvutæknigreininni og oft leitað í hús til hans til ráða.

Kannski rís starfsferill Jakobs hæst með þróun og rekstri eigin bókunarkerfis Flugleiða á áttunda áratugnum. Ásamt fáum góðum samstarfsmönnum tókst að koma upp bókunarkerfi á litlum og tiltölulega ódýrum móðurtölvubúnaði. Var talið ótrúlegt að þetta skyldi takast með jafn litlum tilkostnaði, sem var brot af því, sem annars staðar þekktist við hliðstæðar lausnir Byggðist þessi árangur á yfirburðaþekkingu á tölvu- og fjarskiptatækni, sem samhentur hópur starfamanna bjó yfir. Var þetta kerfi án efa langstærsta sívinnslukerfið hérlendis á þessum tíma, þar sem þúsundir skjáa og vinnustöðva um allan heim gátu haft sambandi við bókunarkerfi félasins um hið háþróaða fjarskiptaneti SITA en Flugleiðir voru með leigulínu til aðalstöðva SITA í London, fyrst íslenzkra fyrirtækja, sem voru með slíka leigulínu til útlanda fyrir tölvugögn.

Spor frumkvöðlanna verða seint fullmetin af verðleikum. Ástæða er til að halda á lofti þeim sporum, sem Jakob Sigurðsson hefur markað. „Þekking er forsenda framfara“ eru orð sem höfð voru eftir þessum sjálfmenntaða frumkvöðli í einhverju spjalli eftir að starfsferlinum lauk. Megi minning hans lengi lifa.

Sverrir Ólafsson
Sigurjón Stefánsson

Vefaðgengi (e. web accessibility) felur í sér að vefir séu aðgengilegir öllum – líka fólki með sérþarfir.

Þegar vefur er búinn til með ákveðna þætti í huga hafa allir notendur jafnan aðgang að upplýsingunum sem á honum eru sem og þeirri virkni sem í boði er. Aðgengi byggir á því að vefir séu hannaðir og búnir til samkvæmt alþjóðlegum stöðlum, en að stöðlunum stendur alþjóðlegur samstarfhópur: W3C Web Accessibility Initiative  - http://www.w3.org/WAI/ Þá er ekki síður mikilvægt að það að huga að aðgengi gagnast öllum... líka ófötluðum notendum!

Tölvuský hafa verið mikið í umræðunni undanfarin misseri, jafnvel svo sumum finnst nóg um. Ýmsir hafa bent á að tölvuský séu ekki alveg ný af nálinni, þau hafi verið til í áraraðir undir öðrum nöfnum, vo sem ASP (Application Service Provider), kerfisveita og SaaS ásamt fleirum. Vissulega er einhver sannleikur í þessu og víst er að sumirþjónustuaðilar hafa gerst sekir um það sem kallað hefur verið „cloudwashing“, það er að kalla eldri þjónustur „ský" í markaðslegum tilgangi.

  Ég er 27 ára gömul sem gefur til kynna að ég ólst ekki upp fyrir framan tölvu. Byrjaði reyndar að nota irkið í unglingadeild, æfði mig í þolinmæði við að skoða ljósmyndir af poppstjörnum samtímans í heimilistölvunni, en hver var nokkrar mínútur að hlaðast niður, og man vel eftir faxtæki foreldra minna. Mér skilst að ástandið, tæknilega séð, sé annað í dag.

  - viðtal við Helga Pjetur Jóhannsson

Stokkur Software ehf. er ungt hugbúnaðarfyrirtæki sem sérhæfir sig í lausnum fyrir snjallsíma og hefur t.d. gert app fyrir bensíndælur, bílastæði og póstsendingar. Til að forvitnast meira um þessa starfsemi spjölluðum við stuttlega við Helga Pjetur Jóhannsson, einn eigenda Stokks og vefhönnuð hjá fyrirtækinu.

  -segir Eva Magnúsdóttir, forstöðumaður Sölu hjá Mílu

Þeir sem einhvern tíma hafa haldið að netið sé bóla eru vonandi búnir að skipta um skoðun. Gögn hlaðast upp í heiminum og stórfyrirtæki leita fanga víða til þess að koma fyrir gagnaverum. Einn af heitustu stöðunum til skoðunar hefur verið Ísland en margar ástæður eru taldar liggja að baki því að  okkur hefur ekki tekist betur en skildi að fá stórfyrirtæki til landsins.

Ég hef í störfum mínum í UT geiranum alltaf verið viðriðinn afritunarmál og á þeirri leið hef ég orðið ýmiss áskynja sem mig langar að koma niður á blað og vona að einhver hafi gagn af og kannski gaman. Þessari grein er fyrst fremst ætlað að fjalla um yfirborðið en ekki um einstök afritunarkerfi eða lausnir.

Gagnasöfnun hefur aukist verulega í gegnum tíðina. Það safnast gögnin á diskastæðum hjá okkur og það sem gerist yfirleitt er að afritunargeta nær ekki að fylgja með. Afritun gagna er nauðsynlegt en raunin er að hún er verulega flókið fyrirbæri tímafrekur iðnaður hjá flestum.

Nú eru Tölvumál komin úr sumarfríi og frágangur á prentaðir útgáfu hafinn. Þemað verður tölvuleikir eins og fram hefur komið og hafa margar spennandi greinar borist. Það væri gaman að fá fleiri greinar um tölvuleiki og hvað annað tengt upplýsingatækni til að birta hér á netinu.

Oft gýs upp umræða um skaðleg áhrif tölvuleikja og er þá gjarnan talað um leikjafíkn og hvernig leikir geti alið á ofbeldishneigð, sérstaklega hjá ungu fólki. Ekki er hægt að gera lítið úr fíkn einstaklinga, en rannsóknum ber ekki saman á þessu sviði hvað varðar umfang, orsök og afleiðingar. Það eru tvær hliðar á peningnum, tölvuleikir geta líka haft jákvæð og uppbyggjandi áhrif.

Þeir sem einhvern tíma hafa haldið að netið sé bóla eru vonandi búnir að skipta um skoðun. Gögn hlaðast upp í heiminum og stórfyrirtæki leita fanga víða til þess að koma fyrir gagnaverum. Einn af heitustu stöðunum til skoðunar hefur verið Ísland en margar ástæður eru taldar liggja að baki því að  okkur hefur ekki tekist betur en skildi að fá stórfyrirtæki til landsins.

Þarfir viðskiptavina eru ekki ólíkar, viðskiptavinir gagnavera þurfa örugg fjarskipti og trygga tengingu enda í enda á milli gagnavers og tengipunkta erlendis. Þeir tengjast í gegnum sæsímakerfi og síðan innanlandskerfi heima og erlendis. Algengasta er að viðskiptavinir gagnavera leiti eftir 1 Gb/s tengingar upp í 10 Gb/s. Á næstu misserum munu þörfin fyrir enn meiri flutningsgetu aukast og munu 100Gb/s verða jafn hversdagsleg og 10 eru orðin í dag.

Á sínum tíma þegar Danice sæstrengurinn var lagður til Íslands þurfti að stækka landskerfið svo um munaði. Flutningsgeta þess var margfölduð til þess að koma til móts við aukin afköst sæstrengja. Tækninni hefur fleygt fram og nú er hægt að  tífalda flutningsgetu fjarskiptakerfa bæði á landi og í sjó umfram það sem þau geta flutt í dag með því að bæta við búnaði þar sem búið er  að uppfæra allan grunnbúnað.
Innviðir eftir pöntun

Almennt má segja að innviðir og aðstaða fyrir gagnaver verði í framtíðinni byggð samkvæmt pöntun. Komi hingað fleiri gagnaver verður húsnæði  byggt frá grunni, raforkukerfi verða styrkt, virkjanir reistar, varaaflsstöðvar byggðar og fjarskiptakerfi innanlands byggð samkvæmt þeim kröfum sem viðskiptavinur setur.  Með fjarskiptakerfum er bæði átt við búnað og strengi.

Mikilvægustu þarfir gagnaveranna snúa að öryggi sambanda. Ekki mega tveir strengir liggja í sama skurði né búnaður koma inn á einum stað í hýsingarsölum. Varaleiðir þurfa að vera 100% aðskildar.

Afköst verða aukin og nýjar fjarskiptaleiðir eru byggðar til að uppfylla þarfir núverandi viðskiptavina og fyrirsjáanleg viðskipti í framtíðinni.

Sæstrengir

FARICE og DANICE sæstrengirnir eru lífæðar fjarskipta Íslands og Færeyja við umheiminn. Með þessum tveimur sæstrengjum er markmiðið að tryggja stöðuga tengingu og efla samskiptaöryggi fyrir stofnanir, fyrirtæki og einstaklinga. Farice ehf. rekur sæstrengina FARICE, sem liggur á milli Íslands og Skotlands, með tengingu til Færeyja, og DANICE sem liggur á milli Íslands og Danmerkur. Míla rekur sæsímastöðvarnar sæstrengjanna fyrir Farice ehf. og sér um öflugar innanlandstengingar sem tengjast sæstrengjunum.

Kerfi Mílu

Fjarskiptakerfi Mílu er öflugt og fjölþætt og byggist upp á tveimur meginkerfum; stofnneti og aðgangsneti. Míla leggur mikla áherslu á stöðuga uppbyggingu fjarskiptakerfisins til að tryggja sem besta nýtni þess ásamt því að setja á markað nýjar lausnir. Mikið rekstrar- og gagnaöryggi er lykilkrafa í uppbyggingu og rekstri fjarskiptakerfis Mílu. Míla sérhæfir sig meðal annars í rekstri og ráðgjöf vegna fjarskiptakerfa, aðstöðuleigu fyrir upplýsingatækni og ýmsa þjónustu við dreifikerfi. Í eigu Mílu eru 1800 km af ljósleiðara í landshringnum og aðrir rúmir 2.000 km víða um land útfrá hring.
Flutningsgetu sem möguleg er á grunnbúnaði ofan á landskerfinu er hægt að tífalda, skapist þörfin. Kerfið er stækkað eftir þörfum markaðarins hverju sinni. Nýir ljósleiðarastrengir eru lagðir þar sem þörf þykir á þeim.

Uppitími og öryggi sambanda

Það sem skiptir gagnaverin mestu máli er uppitími og öryggi sambanda enda í enda. Míla hefur byggt upp sitt kerfi með það í huga að ráða við rof á hluta kerfisins án þess að þjónusta til viðskiptavinar raskist. Það sem gerist í  kerfinu þegar ljósleiðari í landskerfinu rofnar er að  þá skiptir kerfið sjálft yfir á aðrar leiðir.

Uppitími kerfis Mílu er mjög góður og það er afar sjaldgæft að heyra fréttir af ljósleiðaraslitum, allavega ekki það stórum að það skaði ímynd fyrirtækisins. Lengsta útfall frá upphafi eru 7 klukkustundir en það var í slæmu veðri á landsbyggðinni. Viðgerðartími á sæstreng getur aftur á móti varað frá viku í nokkrar vikur. Mikilvægt er að rekstraraðilar gagnavera hagi kerfisuppbyggingu sinni þannig að hámarks rekstraröryggi sé tryggt. Það er því mikilvægt að byggja upp varaleiðir.
Míla hefur á undanförnum árum aukið öryggi sitt til muna bæði með búnaði og lagningu ljóss sem myndar hringkerfi um landið.  Lífæðin þarf auðvitað að bera nafn með rentu

Til þess að sýna fram á þetta ætla ég að nefna dæmi um Jökulhlaupið frá Mýrdalsjökli 2011 en það hafði engin veruleg áhrif á fjarskiptakerfi Mílu, þrátt fyrir að ljósleiðarinn hafi farið í sundur í Múlakvísl, um 8 kílómetra frá Vík í Mýrdal. Áhrif slitsins á fjarskipti á landinu voru óveruleg, þar sem öll mikilvæg þjónusta er varin á landshringnum, svo sem eins og sími, internet, neyðarfjarskipti,, sjónvarp og fleira.

Náttúruhamfarir undanfarinna ára hafa sýnt það og sannað að kerfi Mílu er byggt upp til þess að standast síbreytilegar íslenskar aðstæður. Öskufall í eldgosunum 2010 og 2011 hafði til að mynda lítil sem engin áhrif á öryggi fjarskipta. Örbylgjusambönd héldu þrátt fyrir að vera yfirhlaðin gosösku. Starfsmenn Mílu hafa gríðarlega reynslu í því að starfa við þessar aðstæður og hafa að vanda staðið sig frábærlega við að tryggja fjarskipti landsmanna.

Hraðbraut

Míla hefur byggt upp svokallaða Hraðbraut á höfuðborgarsvæðinu sem þjónar meðal annars gagnaverum, fjarskiptafyrirtækjum og upplýsingatækni fyrirtækjum. Að mestu leyti fyrir viðskiptavini sem þurfa mikið gagnamagn. Á Hraðbraut er boðið upp á 1 Gb/s eða 10 Gb/s gagnahraða. Hraðbrautin byggir meðal annars á því að leiðaval er aðlagað að þörfum viðskiptavina okkar. Yfirleitt kaupa viðskiptavinir varin sambönd eða tvær aðskildar leiðir til að tryggja öryggið og með tveimur inntökum inn í mikilvæga staði.

Þjónusta á landsvísu

Við nýtum innviði landskerfisins betur ef við fáum gagnaver til landsins. Íslendingar víða í atvinnulífinu hafa lagt gríðarlega mikla vinnu í að undirbúa komu gagnaveranna.  Míla hefur tekið á móti mörgum framtíðar, eða hugsanlegum viðskiptavinum sem skoða staðsetningar á landinu með tilliti til uppbyggingar gagnavera. Míla hefur í mörgum tilfellum hannað sambönd að þeim hugmyndum sem gagnaverin hafa kynnt.  Það þýðir að við erum búin að forhanna ýmsar leiðir með tilliti til öryggis.

Eldgosin hafa að mínu mati hjálpað okkur Íslendingum frekar en hitt. Við erum komin á kortið og eigum að nýta okkur það. Við höfum fjölda rannsókna sem styðja það hvernig við höfum byggt upp innviði landsins þannig að hann lágmarki áhættu vegna náttúruhamfara. Við hjá Mílu fengum þjálfun í og bættum öryggismál okkar svo um munar í eldgosunum. Við höfum undirbúið færanleg sambönd sem verða sett upp þar sem þeirra er þörf ef skyndilega þarf að bæta eða breyta samböndum vegna eldgosa eða jarðhræringa.

Kerfið er aðlagað og uppfært að þörf viðskiptavina hverju sinni. Komi nýr sæstrengur sem lendi á öðrum afhendingarstöðum þá getur Míla útvegað innanlandssambönd, burtséð frá því hvort núverandi strengir liggja þangað eður ei. Það verður einfaldlega lagður nýr strengur þegar þörfin skapast sé viðskiptamódel fyrir hendi.

Höfundur: Eva Magnúsdóttir, forstöðumaður Sölu hjá Mílu

Tölvuleikjaiðnaðurinn er gífurlega umfangs-og áhrifamikill. Fyrirtæki framleiða tæki til spilunar sem og hugbúnaðinn sjálfan, leikina, og samkeppni er mikil. Sum fyrirtæki hafa sérhæft sig í tækjunum á meðan önnur framleiða aðeins leiki og svo eru það risarnir sem framleiða hvoru tveggja. Ekki má gleyma dreifingu og markaðssetningu, þar er mikið í húfi og margir um hituna.Mikil þróun hefur átt sér stað síðan Pac-Man var og hét og notendahópurinn hefur einnig breyst mikið. Undanfarna áratugi hafa tölvuleikir sífellt spilað stærra hlutverk í tómstundaiðkun almennings, ekki bara barna og unglinga, heldur einnig fullorðinna og jafnvel komið í staðin fyrir aðra tómstundaiðkun, sem var vinsæl áður fyrr. Tölvuleikir bjóða upp á spennandi atburði og þátttöku spilarans og virðast sífellt vaxa að vinsældum.