Lífið er gjöf en hvernig við spilum úr því snýst að einhverju leiti um spilin sem við fáum á hendi. Með þessu á ég við að við stöndum því miður ekki öll jafnfætis á öllum sviðum lífsins og það á meðal annars við möguleika okkar til menntunar. Það getur auðvitað verið margt sem spilar þar inn í eins og aðstæður einstaklinga en ekki síður menntakerfið sjálft.

“I am so grateful that there are no illegally parked cars on this corner right now. That would be awful in these horribly icy driving conditions!”, I thought to myself on a dark Wednesday morning last winter as I made a tight left turn at the end of my street in the city centre of Reykjavík, which was obviously only designed for people travelling by foot or a small horse.

Tæknin er sífellt að þróast og er mikilvægt að menntunarkerfið þróist með. Margir rafrænir möguleikar eru til staðar í dag sem hægt er að nýta í námi og kennslu. Flest allt er orðið rafrænt í dag og eru ýmsir ávinningar við það að nota tækni í námi. Helstu ávinningarnir eru meðal annars að nemendur hafa meira úrval af efni sem auðvelt er að nálgast, nemendur hafa internet aðgang hvar sem er, hvenær sem er, tæknin veitir nemendum grípandi og skemmtilega námsupplifun og hjálpar nemendum að öðlast nýja þekkingu og læra nýja færni. Notkun tækni í menntun er að verða sífellt vinsælli og eru menntastofnanir að leitast við að veita nemendum sínum bestu mögulega menntun. Tæknin gefur nemendum tækifæri til þess að læra á mun hraðari máta heldur en ef þeir höfðu ekki aðgang af þessari tækni sem við höfum í dag (Lim, 2021).

Mikil umræða hefur skapast nýlega vegna þeirrar gífurlegu þróun sem hefur átt sér stað í gervigreind undanfarið. ChatGPT hefur verið á allra vörum og er fólk ýmist mjög spennt fyrir þessari þróun eða hefur miklar áhyggjur af hvaða áhrif þetta hefur á nám. Ekki mun umræðan einfaldast nú þegar GPT-4 er nýkomið út, sem er talið vera margfalt öflugra en forverinn GPT-3 eða GPT-3.5 sem komu út í Nóvember á seinasta ári.

Eftirfarandi er um öryggismál, QR kóða og netöryggismenningu. Hún er byggð á nokkrum greinum um málið sem finnast á netinu. Hægt er að finna margar greinar um efnið sem leiða allar að sömu niðurstöðu. Eftirfarandi samantekt ætti að varpa skýru ljósi á þessi öryggismál ásamt öryggis menningu fyrirtækja, hvar og hvernig að henni er staðið.

Sýndarveruleiki er notaður víða í heiminum og má helst nefna Flugherma. Flughermar hafa verið notaðir við þjálfun flugmanna frá 7. Áratug 20. aldar. Í dag eru Icelandair með 3 slíka herma í Hafnarfirði og eru þeir af gerðinni Boeing 757-200 FFS, Boeing 767-300 ER FFS og 737-8 Max FFS (Ólafur Páll Jónsson, 2005). Þessir hermar líkja eftir Cockpit-i flugvélatýpunnar sem gerir þetta svo raunverulegt og flott kennslu umhverfi. Flugmenn Icelandair þurfa að fljúga í þessum hermum tvisvar sinnum á ári og fer fram úttekt í þessum hermum. Þessir hermar hjá félaginu eru í notkun nánast allan sólahringinn og koma flugmenn annarstaðar úr heiminum í þjálfun hingað. Í svona hermum er hægt að æfa erfið flug og erfiðar aðstæður sem flugmenn lenda vonandi aldrei í.

Upplýsingatækni hefur á undanförnum árum fest sig rækilega í sessi í skólakerfinu, þá ekki bara í framhalds- og grunnskólum, heldur einnig í leikskólum. Samkvæmt Aðalnámskrá leikskóla, sem gefin var út árið 1999 kom fram að leikskólar eigi að nota tölvur í starfi sínu og aðalástæður þess eðlis ræddar. Fram kemur að barn í leikskóla þurfi að kynnast tölvu og þurfi að læra að nota hana á sinn hátt (Mennta- og barnamálaráðuneytið, 1999). Í Aðalnámskrá leikskóla 2011 kemur fram að stafræn tækni sé búin að breyta því umhverfi sem lestur og ritun eigi sér stað í. Stafræn samskiptatækni og tölvur séu nær ómissandi á vinnustöðum sem og heima við og þykja einnig orðin sjálfsögð verkfæri í skólastarfi (Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011).

Að standa fyrir framan hóp af fólki og tala. Þetta er setning sem lætur næstum 75% af íbúafjölda heims fá hnút í magann og jafnvel finna fyrir kvíða. Þar á meðal er stór hluti nemendur (Edpuzzle staff, 2020). Það að tala fyrir framan hóp af fólki getur verið kvíðavaldandi fyrir mjög marga. Margir þróa m.a.s. með sér ákveðna fælni við verknaðinn. Á ensku nefnist þessi fælni „glossophobia“. Þessi fælni veldur ýmsum einkennum eins og auknum blóðþrýstingi, hröðum hjartslætti, þurrki í munni og getur einnig valdið kvíðaköstum eða ofsahræðslu.

Áhugafólk um íslenska máltækni kannast margt við snjallforritið (appið) Emblu, sem hefur staðið landsmönnum ókeypis til boða í AppStore og PlayStore undanfarin tvö ár eða svo. Embla er raddstýrður stafrænn aðstoðarmaður sem „skilur“ mæltar íslenskar fyrirspurnir og svarar upphátt á íslensku. Verkefnið, sem er opinn hugbúnaður, hefur verið í þróun hjá Miðeind frá árinu 2019. Það er tilraun til þess að skapa eins konar íslenska Alexu eða Siri, og er það fyrsta sinnar tegundar hérlendis. En hvernig virkar Embla eiginlega á bak við tjöldin?

Fyrirhugað regluverk Evrópusambandsins um gervigreind

Flestir kannast við vélmennið HAL 9000 úr mynd Stanley Kubricks, 2001: A Space Odyssey, sem eftirminnilega neitaði að framfylgja skipun manneskju með orðunum: „I´m sorry Dave – I´m afraid I can´t do that“. Síðan myndin kom út árið 1968 hefur tækninni fleygt fram og ljóst að gervigreind er orðin óaðskiljanlegur hluti af lífi margra. Mikið hefur verið rætt um tækifærin en jafnframt áhættuna sem fylgir aukinni notkun gervigreindar, m.a. vegna hættu á hlutdrægni og mismunun vegna sögulegra gagna sem stuðst er við. Þetta er stundum nefnt „vandi svarta kassans“ (e. AI black box problem), þar sem ekki er hægt að svara því með nákvæmum hætti hvers vegna frálag kerfis er eins og það er hverju sinni.